Na današnji dan – 2. novembar

Danas je četvrtak, 2. novembar, 306. dan 2023. Do kraja godine ima 59 dana.

1687. – U Otomanskom carstvu u pobuni zbačen sultan Muhamed Četvrti i na prijestolu ga je naslijedio mlađi brat Sulejman Treći.

1721. – Poslije ratova protiv Otomanskog carstva i Švedske, kojima je učvrstio Rusiju na Crnom moru i Baltiku, Petar Veliki proglašen carem cijele Rusije.

1755. – Rođena francuska kraljica Marija Antoaneta, supruga Luja Šesnaestog i kćerka austrijske carice Marije Terezije, krajnje omražena poslije izbijanja Francuske revolucije 1789. godine. Pripisana joj je ironična poruka gladnom narodu: „Ako nemate hljeba, jedite kolače“. Pod optužbom da je vezama s bečkim dvorom izdala Francusku, 1793. je pogubljena na giljotini.

1766. – Rođen austrijski vojskovođa mađarskog porijekla feldmaršal Johan Jozef Radecki, vojni reformator i nacionalni heroj koji je više od pola vijeka u bitkama predvodio austrijske trupe. Učestvovao je u bojevima protiv francuskog cara Napoleona Prvog Bonaparte u Italiji i na Rajni i u gušenju italijanskih ustanaka protiv Austrije 1830, 1831, 1848. i 1849. Poslije pobjeda nad Italijanima 1848. kod Kustoce i 1849. kod Navare postao je guverner Lombardijsko-venecijanske oblasti.

1789. – U Francuskoj konfiskovana sva imovina Rimokatoličke crkve.

1815. – Rođen engleski matematičar DŽordž Bul, najznačajniji tvorac savremene matematičke logike i „Bulove algebre“, ključne za razvoj kompjutera. Zbog siromaštva je završio samo osnovnu školu, ali je kao samouk naučio klasične jezike i francuski, njemački i italijanski. Na osnovu objavljenih matematičkih radova, 1849. je postavljen za profesora matematike na koledžu u Korku, poslije čega je napisao najznačajnije djelo – „Istraživanja zakona mišljenja“.

1891. – Rođen srpski klasični filolog Milan Budimir, član Srpske kraljevske akademije, profesor Beogradskog univerziteta, koji je proučavo indoevropske dijalekte u Sredozemlju. Objavljivao je i na francuskom jeziku. Djela: „O Ilijadi i njenom pjesniku“, „Iz klasične i savremene aloglotije“, „Problem bukve i protoslovenske domovine“, „Grci i Pelasti“, „Dvije vrste Aristotelove tragedije“, „Sa balkanskih istočnika“.

1906. – Rođen italijanski filmski režiser Lukino Viskonti, jedan od začetnika neorealizma. Filmovi: „Opsesija“, „Zemlja drhti“, „Senso“, „Bijele noći“, „Roko i njegova braća“, „Gepard“, „Drage zvijezde Velikog Medvjeda“, „Zatvoreni porodični krug“, „Sumrak bogova“, „Smrt u Veneciji“, „Nevino“.

1911. – Rođen grčki pisac Odisej Alepudelis, poznat kao Odisej Eliti, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1979, čiju poeziju odlikuju leksičko bogatstvo i čudesne metafore. Djela: zbirke pjesama „Orijentacije“, „Klepsidre nepoznatog“, „Dostojno jest“, „Junačna i tužna pjesma za mlađeg poručnika poginulog u Albaniji“, „Šest i jedno kajanje za nebo“, „Vrhovno sunce“, „Monogram“, eseji „Otvorena knjiga“.

1913. – Rođen američki glumac Barton Stiven Lankaster, poznat kao Bert Lankaster, koji je kao bivši cirkuski artista počeo ulogama u avanturističkim filmovima, ali je potom potvrdio izrazitu glumačku individualnost. Filmovi: „Odavde do vječnosti“, „Zatočenik iz Alkatraza“, „Sedam dana u maju“, „Voz“, „Gepard“, „Drage zvijezde Velikog Medvjeda“, „Zatvoreni porodični krug“, „Tetovirana ruža“, „Vrati se, mala Šibo“, „Dvadeseti vijek“.

1917. – Velika Britanija Balfurovom deklaracijom zauzela se za osnivanje jevrejske države u Palestini.

1923. – Umro srpski slikar Stevan Aleksić, majstor obnove ikonostasa srpskih crkava. Akademiju je završio u Minhenu, a slikarsku radionicu je otvorio u rodnom Aradu, u kojem je renovirao ikone i slike na svodovima crkve. Obnovio je i ikone i slike u crkvama u Temišvaru, Vukovaru, Novom Sadu, Modošu (sada Jaša Tomić), Beneševu i drugim mjestima. Najznačajniji i najobimniji rad obavio je u Preobraženskoj crkvi u Pančevu: 32 ikone velikog formata, tri kompozicije iz istorije srpske crkve i 44 medaljona svetaca.

1930. – Haile Selasije Prvi krunisan za cara Etiopije.

1938. – Mađarska anektirala južnu Slovačku, iskoristivši invaziju svoje saveznice nacističke NJemačke na Čehoslovačku.

1944. – Centralni komitet Bugarske radničke partije u pismu generalnom sekretaru Komunističke partije Jugoslavije Josipu Brozu priznao bugarsku krivicu za fašističke zločine u Jugoslaviji u Drugom svjetskom ratu.

1950. – Umro engleski pisac irskog porijekla DŽordž Bernard Šo, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1925, izuzetno smio satiričar i jedan od najduhovitijih ljudi 20. vijeka. U oštrom, ali šaljivom tonu je prikazivao protivrječnosti građanskog društva u Engleskoj. U komedijama „Čovjek i natčovjek“ i „Vraćanje Metuzalemu“ iznio je zamisao o životnoj sili, snazi koja nastoji da ljudski rod uzdigne u viši i bolji život. Pisao je i političke i ekonomske članke, držao govore i vodio dramsku i muzičku kritiku u dnevnoj štampi. U djelima pisanim za pozorište – koja su mu često služila da iznese sopstvene društvene i političke teorije – razbijao je idole savremenog društva, žestoko im se podsmijevajući, zastarjele i nazadne konvencije i lažan moral srednje klase u religiji, etici, politici i ekonomiji. Ostala djela: komadi „Pigmalion“, „Kuće udovičke“, „Sveta Ivana“, „Major Barbara“, „Kandida“, „Zanat gospođe Vorn“, „LJekar u nedoumici“, „Cezar i Kleopatra“, zbirka „Tri pozorišna komada za puritance“.

1953. – Pakistanski parlament proglasio zemlju „Islamskom republikom Pakistan“.

1958. – Posljednji britanski vojnici napustili Jordan.

1962. – Umro srpski pisac i botaničar Stevan Jakovljević, profesor Univerziteta u Beogradu i rektor od 1945. do 1950. Završio je Filozofski fakultet u Beogradu. Kao oficir srpske vojske borio se u Prvom svjetskom ratu, a u Drugom svjetskom ratu je bio u italijanskim i njemačkim zarobljeničkim logorima. Književno ime i popularnost je stekao romanom „Srpska trilogija“, koji čine „Devetsto četrnaesta“, „Pod krstom“ i „Kapija slobode“. Ostala djela: romani „Smena generacija“, „Velika zabuna“, „Likovi u senci“, djela iz botanike „Studije o biljnom svetu Prespanskog jezera“, „Makrofitska vegetacija Ohridskog jezera“, „Sistematika lekovitog bilja“.

1964. – U Saudijskoj Arabiji sa prijestola svrgnut kralj Saud, a kraljem proglašen princ Fejsal.

1976. – Za predsjednika SAD izabran kandidat Demokratske stranke DŽejms Erl – DŽimi Karter.

1978. – Dvojica sovjetskih kosmonauta s vasionskog broda „Saljut 6“ vratila se na Zemlju, postavivši nov rekord boravka u vasioni – 139 dana i 14 časova.

1990. – Parlament Mozambika usvojio novi ustav, kojim je u toj afričkoj zemlji uspostavljena višepartijska demokratija.

1994. – Više od 430 ljudi poginulo na jugu Egipta u požaru poslije eksplozije u velikom skladištu nafte blizu jednog sela.

1995. – Predsjednik Srbije Slobodan Milošević i predsjednik Hrvatske Franjo Tuđman, pod pokroviteljstvom američkog državnog sekretara, u Dejtonu potpisali deklaraciju o diplomatskom rješenju statusa Sremsko-baranjske oblasti.

1995. – Bivši ministar odbrane Južne Afrike Magnus Malan i deset penzionisanih viših oficira uhapšeno pod optužbom za ubistva u vrijeme režima aparthejda.

1998. – Uragan „Mič“ utihnuo poslije sedmice tokom koje je izazvao ogromna razaranja u centralnoj Americi, posebno u Hondurasu i Gvatemali, i smrt najmanje 9.000 ljudi.

2001. – NJegova svetost patrijarh srpski Pavle održao u Osnovnoj školi „Kralj Petar Prvi Karađorđević“ u Beogradu prvi svečani javni čas katihizisa i time označio povratak vjeronauke u osnovne i srednje škole u Srbiji.

2003. – Administracija u Vašingtonu donijela odluku o normalizaciji trgovinskih odnosa sa Srbijom i Crnom Gorom.

2004. – U SAD održani predsjednički izbori. DŽordž Buš dobio drugi mandat, pobijedivši predsjedničkog kandidata Demokratske stranke DŽona Kerija.

2013. – Umro Milanko Renovica, privrednik i političar, predsjednik Izvršnog vijeća BiH, član i predsjednik Predsjedništva SR BiH i Predsjedništva CK SKJ.

2014. – Veljko Kadijević, general Jugoslavenske narodne armije i savezni ministar odbrane SFRJ, umro u Moskvi.

Dešavanja u Bijeljini
Izvor: desavanjaubijeljini.com

Related