Na današnji dan – 27. oktobar

Danas je petak 27. oktobar, 300. dan 2023. Do kraja godine ima 65 dana.

1505. – Umro ruski vladar Ivan Treći Vasiljevič, nazvan Ivan Veliki, koji je učinio Rusiju veoma moćnom, oslobodio je vazalstva, odbivši da Mongolima plaća danak, ojačao monarhiju i okončao „prikupljanje ruskih zemalja“. Po dolasku na prijesto 1462. godine, kad je ustoličen za velikog moskovskog kneza, pripojio je kneževine Tver, Rostov i Novgorod, a 1480. je oslobodio Rusiju mongolske vlasti. Nastojao je da ojača centralnu vlast i 1497. izdao je jedinstven „Sudbenik“ za cijelu Rusiju. Počeo je zidanje kamenih kula i palata Kremlja u Moskvi.

1553. – Na lomači kao jeretik spaljen španski ljekar i teolog Migel Serveto, koji je otkrio da krv cirkuliše u pluća iz desne srčane komore. Radio je uglavnom u Francuskoj, gdje je objavio spise „Điristianismi restitucio“ u kojima je odbacio kao apsurdnu hrišćansku doktrinu o Svetom trojstvu, što je izazvalo gnjev i rimokatolika i protestanata. Na zahtjev vođe švajcarskih protestanata Žana Kalvina uhapšen je u Ženevi, u kojoj se skrivao od rimokatoličke inkvizicije, i potom osuđen na smrt spaljivanjem, jer je njegovo učenje proglašeno jeretičkim.

1662. – Engleski kralj Čarls Drugi za 2,5 miliona livri prodao Francuskoj luku Denkerk na obali La Manša.

1728. – Rođen engleski moreplovac DŽejms Kuk, nazvan „kapetan Kuk“, najznamenitiji istraživač Tihog okeana. Na prvom putovanju od 1768. do 1771. riješio je tajnu Australije, oplovio Novi Zeland i utvrdio da je Nova Gvineja ostrvo. Od 1772. do 1775. istraživao je ostrva u Tihom okeanu, a od 1776. do 1779. prvi je oplovio obale Aljaske, istražio Beringov moreuz i otkrio Havajska ostrva. Ubijen je 1779. na Havajima u okršaju s ostrvljanima.

1782. – Rođen italijanski muzičar Nikolo Paganini, virtuoz na violini i kompozitor, čijoj su vještini savremenici pridavali magične moći. Obilježio je violinsko majstorstvo i literaturu za taj instrument svih epoha. Vladao je violinom kao niko ni prije ni poslije njega i dosta je komponovao, uključujući pet violinskih koncerata, čuvena 24 kapriča za solo violinu, kamernu muziku.

1806. – Francuski car Napoleon Prvi Bonaparta poslije pobjede kod Jene nad Prusima zauzeo Berlin.

1811. – Rođen američki pronalazač Ajzak Merit Singer, koji je 1851. usavršio prvu šivaću mašinu za masovnu upotrebu.

1843. – Ministarstvo unutrašnjih djela je aktom o „ustrojenju poštanskog zavedenija“ osnovalo državnu poštu u Srbiji.

1855. – Rođen ruski biolog Ivan Vladimirovič Mičurin, koji se bavio poboljšanjem sorti voćaka, godinama eksperimentišući s aklimatizacijom biljaka na hladne zime. Različitim postupcima – hibridizacijom, selekcijom i kalemljenjem – odgajio je niz otpornih sorti trešanja, kajsija, vinove loze i višanja.

1858. – Rođen američki državnik Teodor Ruzvelt, predsjednik SAD od 1901. do 1909, čija je politika stvorila svjetsku silu od do tada izolacionističke Amerike. Dužnost šefa države je preuzeo kao potpredsjednik SAD, poslije ubistva predsjednika Vilijama Mekinlija 1901. Inicijator je izgradnje Panamskog kanala, a za posredovanje u rusko-japanskom ratu 1905. dobio je 1906. Nobelovu nagradu za mir.

1867. – Italijanski revolucionar Đuzepe Garibaldi počeo marš na Rim, pokušavajući da grad oslobodi papske vlasti.

1884. – Rođen srpski kompozitor, muzikolog, pedagog i kritičar Miloje Milojević, profesor Muzičke akademije u Beogradu, jedan od začetnika muzikologije u Srbiji. Osnovao je beogradski orkestar „Kolegijum muzikum“ kojim je i dirigovao. Stvarao je pod uticajem romantizma, impresionizma i ekspresionizma i inspirisao se narodnom muzikom. Djela: klavirske kompozicije „Četiri komada“, „Melodije i ritmovi sa Balkana“, horovi „Muva i komarac“, „Pir iluzija“, ciklus solo pjesama „Pred veličanstvom prirode“, muzikološki spisi „Osnovi muzičke umetnosti“, „Studije i članci, 1-3“.

1914. – Rođen velški pisac Dilen Marle Tomas, pjesnik snažnog retoričkog dara, svježih i preciznih slika i novih i uvjerljivih ritmova. Pisao je i priče i radio-drame. Djela: više zbirki pjesama, uključujući zbirku „Smrt i ulazi“, radio-drama „Pod mliječnom šumom“, autobiografska skica „Portret umjetnika kao mladog psa“.

1915. – NJemački feldmaršal August fon Makenzen u Prvom svjetskom ratu pokušao da kod Kragujevca opkoli i uništi srpsku vojsku. Kad je njemački 22. korpus zauzeo Gornji Milanovac i doveo u pitanje odbranu Kragujevca, načelnik Vrhovne komande srpske vojske vojvoda Radomir Putnik je odustao od protivudara i krenuo je u proboj preko Kačanika i Skopske Crne Gore prema Makedoniji, odakle je očekivan dolazak savezničkih snaga, ali su umjesto toga bugarske trupe mučkim udarom s leđa ugrozile kačanički prolaz, pa je srpska vojska morala da odstupi znatno nepovoljnijim pravcem preko Albanije.

1918. – Britanske, francuske i italijanske snage u Prvom svjetskom ratu poslije trodnevnih borbi slomile habsburšku vojsku na italijanskom frontu. Austrougarska armija se raspala, jer su vojnici pobacali oružje i, siti rata, krenuli u zavičaj. Poslije primirja italijanske trupe se nisu zaustavile i rasulo neprijatelja su pretvorile u „najveću italijansku pobjedu“. Za samo nekoliko dana zarobljeno je 427.000 vojnika koji nisu pružali otpor.

1922. – Pod pritiskom fašističkog pokreta Benita Musolinija italijanska vlada podnijela ostavku.

1935. – Predat u saobraćaj željezničko-drumski „Pančevački most kralja Petra Drugog“ na Dunavu kod Beograda, iz čijeg je naziva po dolasku komunista na vlast poslije Drugog svjetskog rata izbačeno kraljevo ime.

1956. – Poslije plebiscita na kojem su stanovnici oblasti Sar glasali za priključenje Zapadnoj NJemačkoj, vlade u Bonu i Parizu sporazumom definitivno riješile problem sporne teritorije. Sar je vraćen NJemačkoj, ali je do kraja 1959. ostao u privrednoj uniji sa Francuskom.

1966. – Generalna skupština UN oduzela južnoj Africi starateljski mandat nad jugozapadnom Afrikom.

1971. – Vlada Konga saopštila da je naziv te afričke zemlje promijenjen u Republika Zair.

1973. – Mirovne snage UN stigle u Kairo da bi obezbijedile liniju razdvajanja između egipatskih i izraelskih snaga.

1978. – Egipatski predsjednik Anvar el Sadat i izraelski premijer Menahem Begin dobili Nobelovu nagradu za mir.

1990. – Umro Ugo Tonjaci, italijanski filmski glumac. Igrao je glavnu ulogu u filmu Aleksandra Saše Petrovića „Majstor i Margarita“.[

1991. – Sovjetska republika Turkmenistan proglasila nezavisnost od Moskve.

1996. – U kairskom predgrađu Heliopolis srušila se stambena zgrada i usmrtila 64-oro ljudi.

1999. – Naoružani napadači upali u parlament Jermenije u Jerevanu i ubili devetoricu ljudi, uključujući premijera Vazgena Sarksijana, predsjednika parlamenta Karena Demirkijana, dvojicu njegovih zamjenika i jednog ministra.

2002. – Na predsjedničkim izborima u Brazilu pobijedio Luiz Inasio Lula da Silva. Da Silva je prvi brazilski predsjednik ljevičarskog opredjeljenja i predstavnik radničke klase.

2004. – Međunarodna federacija Crvenog krsta i Crvenog polumjeseca saopštila da je tokom 2003. u prirodnim katastrofama poginulo 76.806 ljudi, što je tri puta više nego u prethodnoj, 2002. godini. Do porasta ljudskih žrtava došlo je zbog ekstremnih klimatskih promjena u svijetu.

2013. – Umro Lu Rid /Luis Alan Rid/, američki rok muzičar i pjesnik, osnivač i vođa grupe „Velvet andergraund“ /The Velvet Underground/.

Dešavanja u Bijeljini
Izvor: desavanjaubijeljini.com

Related