“U teškoj i mučnoj srpskoj prošlosti nestajali su gradovi, dvorci, tvrđave, ali je ostao jedan deo kulturnog blaga po manastirima i crkvama u kojima su ga kroz vekove čuvali i sačuvali srpski monasi i sveštenici…” patrijarh srpski Vikentije na otvaranju Muzeja Srpske Pravoslavne Crkve.
Muzej Srpske Pravoslavne Crkve osnovan je 1926. godine, a otvoren 14. juna 1954. godine u zgradi Patrijaršije u Beogradu. Muzej čuva predmete od neprocenjive verske, kulturne i umetničke vrednosti, a njihov opis je postavljen na srpskom i na engleskom jeziku.
Istorijat muzeja
Prva inicijativa za osnivanje Muzeja SPC vezuje se još za 1851. godinu, kada je na episkopskoj konferenciji u Beču, tadašnji patrijarh Josif Rajačić predložio osnivanje Srpskog narodnog muzeja, ali nažalost, austrijske vlasti to nisu dozvolile. Ipak, to nije sprečilo srpsko sveštenstvo da pokrene opsežni posao prikupljanja eksponata za potrebe budućeg muzeja, te je zabeleženo da je mitropolit srpski Petar Jovanović, 1856. godine apelovao na sveštenstvo Kneževine Srbije da sakupljaju “srpska živopisna dela” kako bi se otvorio Srpski muzeum. Prikupljena umetnička dela, poznata pod imenom “Hudožestvena hranilnica” bila su smeštena u prostorijama Beogradske mitropolije, da bi 1868. godine ova zbirka bila preneta u beogradski Narodni muzej.
I u narednim decenijama, mitropolit srpski Mihailo je nastavio rad na sakupljanju crkvenih dragocenosti. Njegov naslednik, mitropolit Inokentije Pavlović, nastavio je dalju aktivnost, te 1899. godine na Svetom arhijerejskom saboru predlaže da se odredi izvesna suma iz crkvenih fondova za kopiranje slika svih mitropolita, čije se slike mogu naći, radi osnivanja galerije mitropolitskih slika. Posle ujedinjenja zemlje i eparhija SPC, još jednom je pokrenuta inicijativa da se osnuje jedinstveni muzej koji bi pratio razvoj SPC kroz različite epohe. Međutim, 1927. godine Sveti arhijerejski sabor SPC donosi odluku da se izradi Pravilnik i da se omogući da svaka eparhija osnuje svoj crkveni muzej i biblioteku.
Početkom 1937. godine, stekli su se uslovi za ponovno formiranje Muzeja srpske crkve sklapanjem ugovora između Kraljevine Jugoslavije i Srpske pravoslavne crkve o zakupu Konaka kneginje Ljubice u Beogradu za potrebe Muzeja. Tokom 1940. godine, izvršene su poslednje pripreme za otvaranje muzeja, čije svečano otvaranje bilo zakazano za oktobar 1940. godine, ali prilike u zemlji dovele su do toga da svi radovi budu obustavljeni u junu, a zaposleni u muzeju raspušteni. Otvaranje muzeja moraće da sačeka još deceniju i po.
Po oslobođenju, raskinut je ugovor o korišćenju Konaka kneginje Ljubice, a svi sačuvani predmeti preneseni su u zgradu Patrijaršije u Beogradu. U ovom periodu je donesena i odluka da se u Beograd prenesu sva crkveno-umetnički predmeti koji su za vreme NDH poharani iz hramova SPC i preneseni u Zagreb, ali je crkvi vraćeno samo 11 od 40 vagona umetnina, odnosno samo ona koja su ukradena sa teritorije Srbije.
Otvaranje muzeja
Muzej Srpske pravoslavne crkve u Beogradu je za postioce otvoren tek 14. juna 1954. godine zahvaljujući Patrijarhu srpskom Vikentiju. Raznoliki predmeti sakralnog karaktera koji nam svedoče o kulturnom i duhovnom nasleđu našeg naroda, prvobitno čuvani kao riznice, u posebnim prostorijama pri oltaru, danas se mogu videti u muzeju. Bogatsvo kolekcije muzeja prelazi granice naše zemlje i čini deo svetskog kulturnog nasleđa.
Bogata i jedinstvena stalna postavka
U stalnoj postavci Muzeja Srpske pravoslavne crkve izloženi su predmeti od neprocenjive verske, kulturne i umetničke vrednosti koji prikazuju istorijat Srpske pravoslavne crkve i samog srpskog naroda, od svog osnivanja u doba Svetog Save do danas. U okviru muzejske zbirke, nalazi se izuzetno vredna kolekcija rukopisnih i štampanih crkvenih knjiga, stare srpske gravire, odežde, majstorski izrađeni crkveni predmeti, crkveni vez, pečati, te galerija portreta crkvenih velikodostojnika.
Ovde se nalazi i plaštanica kralja Milutina, odore svetog kneza Lazara, mitra Katarine Kantakuzine, pohvale monahinje Jefimije, povelje cara Dušana, kivot svetog Stefana Dečanskog iz 1343. godine i Dečansko apokrifno jevanđelje iz 13. veka.
Dokumenta i povelje
Deo kolekcije Muzeja Srpske pravoslavne čine i crkveni i istorijski dokumenti, pa tako možete da se upoznate sa poveljama kralja Vukašina, Vuka Brankovića, cara Dušana, tu je i prepis povelje kneza Lazara izdate manastiru Ravanici, despota Jovana Brankovića, zatim povelje vlaških vladara i moldavskog vojvode Vasilija, povelje ruskih careva Aleksandra Mihajloviča i Petra Velikog.
Veoma su znajčane i privilegije i povelje o pravima Srba i SPC izdate od strane austrijskih vladara cara Ferdinanda III, Leopolda VI, Josifa II, carice Marije Terezije i Franje Josifa, kao i turska dokumenta izdavana fruškogorskim manastirima.
Ikone i freske
Pored bogosluženih knjiga, dokumenata i crvenih predmeta, značajnu celinu u Muzeju čine ikone i kopije fresaka manastira, ali i kopije slika državnih sabora, galerija porteta mitropolita i eparha SPC, kao iz važnih državnih ličnosti, te razna umetnička dela koja su Muzeju ustupali ugledniji Srbi poput Aleksandra Deroka, Ksenije Atanasijević, Save Petkovića, Dragomira Tadića, Darinke Kašić i drugi.
Muzej Srpske Pravoslavne Crkve je čuvar nacionalnog identiteta, istorije i kulturne baštine našeg naroda. Postavka muzeja nam pokazuje na koji način treba da čuvamo naše narodno viševekovno nasleđe i da negujemo duhovnost.
Dešavanja u Semberiji
Izvor: desavanjausemberiji.com
