Na današnji dan – 22. maj

337. – Umro rimski car Flavije Valerije Konstantin Veliki, prvi rimski car koji je u hrišćanstvu potražio oslonac i crkvi dao privilegije, najznačajniji među rimskim imperatorima rođenim na tlu današnje Srbije – 280. u Nišu. Carem su ga 306. proglasili rimski legioni u Britaniji, poslije čega je u nizu sukoba savladao suparnike i sam zavladao zapadnim dijelom Rimskog carstva. Od 312. je vladao zajedno sa carem Istočnog Rimskog carstva Valerijem Likinijem, a poslije pobjede nad njim 324. sam cijelim Carstvom do smrti. S Likinijem je 313. izdao Milanski edikt o slobodi vjeroispovijesti hrišćana. Na Prvom vaseljenskom saboru u Nikeji 325. pomogao je Crkvi da suzbije arijevsku jeres kako bi okončao rasprave i ujedinjeno hrišćanstvo stavio pod svoju kontrolu. Osnovao je 330. Konstantinopolj – Carigrad, novu prijestonicu Rimskog carstva.

1455. – Bitkom kod Sent Albansa – u kojoj je vojska dinastije Lankaster potukla snage kuće Jork – u Engleskoj je počeo četrdesetogodišnji dinastički „Rat dvije ruže“.

1813. – Rođen njemački kompozitor Vilhelm Rihard Vagner, tvorac njemačke muzičke drame, uz Đuzepea Verdija najznačajniji romantičarski operski kompozitor 19. vijeka. Pisao je i tekst i muziku za muzičke drame, pretežno iz njemačke mitologije. Komponovao je u skladu sa sopstvenim simboličkim i filozofskim nazorima i učenjima njemačkih filozofa Artura Šopenhauera i Fridriha Ničea, stvorivši „jedinstveno umjetničko djelo“, u kojem su sjedinjeni tekst, muzika, igra, slika i inscenacija. Umjesto široko raspjevanih arija, upotrijebio je dramatični ariozo. Djela: muzičke drame „Parsifal“, „Tanhojzer“, „Holanđanin lutalica“, „Rienci“, „Tristan i Izolda“, „Loengrin“, „Nirnberški majstori pjevači“, „Nibelunški prsten“, koji se sastoji od četiri drame – „Rajnsko zlato“, „Valkira“, „Zigfrid“, „Sumrak bogova“, muzičko-filozofske studije „Umjetničko djelo budućnosti“, „Umjetnost i revolucija“, „Opera i drama“.

1833. – U Čileu usvojen ustav kojim je data veća vlast predsjedniku, a rimokatolička vjera proglašena državnom religijom.

1859. – Rođen engleski pisac Artur Konan Dojl, ljekar po profesiji, koji se proslavio kao autor kriminalističkih romana i pripovijedaka u kojima su glavni junaci izmišljeni detektiv Šerlok Holms i njegov prijatelj dr Votson, začevši tako detektivsku literaturu. Znatno manju pažnju je privukao najboljim djelima, solidnim istorijskim romanima. Plemićku titulu dobio je 1902. za zasluge u odbrani britanskih interesa, posebno u drugom Burskom ratu. Poslije pogibije sina u Prvom svjetskom ratu, odao se spiritualizmu. Djela: romani „Grimizna studija“, „Pustolovine Šerloka Holmsa“, „Uspomene Šerloka Holmsa“, „Baskervilski pas“, „Bijeli odred“, „Izgubljeni svijet“, „Veliki burski rat“, istorijska studija „Istorija britanskog pohoda u Francuskoj i Flandriji“, djelo o spiritualizmu „Istorija spiritualizma“, memoarska proza „Uspomene i pustolovine“.

1873. – Umro italijanski pisac Alesandro Manconi, koji je prvi u italijanskom romanu seljacima dodijelio ulogu književnih junaka i nastojao da književni jezik bude sredstvo saopštavanja ne samo za odabrani sloj nego za cjelokupan narod. Strasno se zalagao za ujedinjenje Italije, snažno podržavajući nacionalni pokret „Rizorđimento“ /preporod/ četrdesetih godina 19. vijeka. Pisao je lirske pjesme, tragedije i romane. Djela: roman „Vjerenici“, posmrtna oda Napoleonu Prvom Bonaparti „Svete himne“, drame „Grof Karmanjola“, „Adelki“.

1885. – Rođen vođa italijanskih socijalista Đanđakomo Mateoti, koga su u junu 1924. kidnapovali i ubili fašisti, poslije govora ranije tog dana u parlamentu u kojem je dokumentovano razobličio njihove prevare i nasilje na izborima. Potiče iz bogate porodice, završio je prava i veoma mlad je postao vatreni socijalista. Poslije istupanja iz Socijalističke partije Italije u oktobru 1922, postao je generalni sekretar novostvorene Socijalističke unitarističke partije. Izuzetno se hrabro borio protiv fašizma i mučko ubistvo je izazvalo veliki revolt italijanskog javnog mnjenja, a njegovo ime je postalo simbol antifašističke borbe i u Drugom svjetskom ratu nosilo ga je više socijalističkih jedinica u pokretu otpora.

1885. – Umro francuski pisac Viktor Igo, najveći pjesnik Francuske 19. vijeka i rodonačelnik francuskog realizma. Bio je veoma angažovan u političkom životu, isprva kao monarhista, potom kao republikanac. Pod Lujem Filipom postao je per Francuske i akademik, a 1848. poslanik u Ustavotvornoj skupštini. Poslije državnog udara Napoleona Trećeg 1851. protjeran je i živio je u izgnanstvu u Belgiji i Engleskoj, ali kad je 1870. palo Drugo carstvo, trijumfalno je dočekan u Parizu, gdje je do smrti 1885. neumorno stvarao. Napisao je 1876. vatreni članak „Za Srbiju“. Pisao je pjesme, drame, romane, eseje, pamflete. Djela: romani „Jadnici“, „Bogorodičina crkva u Parizu“, „Rabotnici na moru“, drame „Ernani“, „Lukrecija Bordžija“, „Rij Blaz“, političko-satirična zbirka pjesama protiv Napoleona Trećeg „Kazne“, pamflet „Napoleon Mali“.

1907. – Rođen engleski pozorišni i filmski glumac, režiser i producent Lorens Olivije, jedan od najvećih tumača likova iz djela Vilijama Šekspira, prvi glumac kome je za života dodijeljena plemićka titula. Dobitnik je najvećeg broja nagrada: „Emi“ za TV stvaralaštvo, nagrađivan je na festivalu u Kanu, dobio je nagradu „Oskar“ za film „Hamlet“. Ostali filmovi: „Henri Peti“, „Ričard Treći“, „Princ i igračica“, „Tri sestre“, „Orkanski visovi“, „Rebeka“, „Ledi Hamilton“, „Keri“, „Otelo“, „Spartak“, „Kartum“, „Ponos i predrasuda“, „Bani Lejk je nestala“, „Maratonac“.

1915. – U najvećoj željezničkoj nesreći u britanskoj istoriji, u sudaru dva voza, u Škotskoj, poginulo je 227 ljudi.

1918. – NJemački avioni su napali Pariz u Prvom svjetskom ratu.

1939. – Dvojica diktatora – vođa njemačkih nacista Adolf Hitler i vođa italijanskih fašista Benito Musolini – potpisali su desetogodišnji „čelični pakt“ NJemačke i Italije o političkom i vojnom savezu.

1943. – U Moskvi objavljeno raspuštanje Komunističke internacionale, poznate kao Kominterna, osnovane u Moskvi 1919. Izvršni komitet je obrazložio da se Kominterna raspušta pošto je takav organizacioni oblik udruživanja radničke klase prevaziđen, pa je „čak postao smetnja i kočnica daljeg učvršćenja nacionalnih radničkih pokreta“. Važniji je bio neizrečeni razlog – Staljin se odrekao Kominterne da bi izbjegao prigovore zapadnih saveznika da ona ometa lojalnu saradnju u sklopu antihitlerovske koalicije u Drugom svjetskom ratu.

1967. – Više od 320 ljudi poginulo u požaru u robnoj kući „L’inovasion“ u belgijskoj prijestonici – Briselu.

1972. – Predsjednik SAD Ričard Nikson doputovao u Moskvu kao prvi šef američke države koji je posjetio SSSR.

1972. – Cejlon postao republika u okviru britanskog Komonvelta pod nazivom Šri Lanka.

1973. – SAD i Velika Britanija stavile veto u Savjetu bezbjednosti UN na rezoluciju o proširenju trgovinskih sankcija protiv Rodezije koje bi uključivale i južnu Afriku i portugalske kolonije u Africi.

1985. – Od eksplozije automobila-bombe u jednom predgrađu Bejruta poginulo 60 i ranjeno 190 ljudi.

1989. – Indija uspješno isprobala prvu raketu „zemlja-zemlja“, srednjeg dometa, postavši jedna od malobrojnih država koje raspolažu balističkim raketama.

1992. – U bolnici u Banjaluci umrla prva beba zbog nestašice kiseonika, jer – tokom borbi u građanskom ratu u BiH srpskih jedinica protiv muslimanskih i hrvatskih snaga za koridor kod Brčkog – SAD i ostale zapadne zemlje nisu dozvolile dopremanje humanitarne pomoći vazdušnim putem zapadnom dijelu Republike Srpske. Do 19. juna 1992. u Banjaluci je umrlo 12 beba, koje su postale simbol kršenja ljudskih prava i neljudskosti međunarodne zajednice, jer ne postoji cilj kojim će ikad iko moći da opravda korišćenje takvog sredstva.

1992. – SAD uvele političke i diplomatske sankcije protiv Savezne Republike Jugoslavije.

1992. – Generalna skupština u članstvo UN primila Sloveniju, Hrvatsku i BiH.

1993. – U Kambodži održani prvi višepartijski izbori poslije više od dvije decenije.

1993. – Atinjani protestovali zbog najavljene vojne intervencije NATO u Republici Srpskoj.

1994. – Pobunjenici u građanskom ratu u Ruandi zauzeli međunarodni aerodrom u Kigaliju i ključnu kasarnu vladinih snaga, otklonivši najveću prepreku u nastojanju da zauzmu glavni grad te afričke zemlje.

1997. – Predsjednik Rusije Boris Jeljcin i predsjednik Bjelorusije Aleksandar Lukašenko potpisali u Kremlju Statut saveza dviju zemalja, kojima nije predviđeno stvaralje jedinstvene države, već stvaranje jedinstvenog ekonomskog prostora i koordinacije unutrašnje i spoljne politike.

1999. – Najmanje sedam šiptarskih terorista poginulo na sjeveru Albanije, u blizini granice SR Jugoslavije, od bombi izbačenih iz NATO aviona. U sjedištu pakta u Briselu incident je opisan kao „slučajna greška“, jer su NATO piloti mislili da gađaju „srpske položaje“.

2001. – BiH i SRJ sklopile sporazum o uspostavljanju Međudržavnog savjeta za saradnju.

2001. – Francuski parlament usvojio zakon kojim se ostrvu Korzika daju veća ovlaštenja.

2004. – Završen filmski festival u Kanu, na kojem je „Zlatnu palmu“ osvojio film američkog reditelja Majkla Mura „Farenhajt 9/11“, dok je „Život je čudo“, film srpskog režisera Emira Kusturice, nagrađen priznanjem „Nacionalna edukacija“.

2008. – Vlada Republike Srpske formirala Koordinacioni tim za istraživanje ratnih zločina.

2016. – Preminuo Velimir Bata Živojinović, legenda srpskog i jugoslovenskog glumišta.

Dešavanja u Bijeljini
Izvor: desavanjaubijeljini.com