Na današnji dan – 9. novembar

Danas je četvrtak, 9. novembar, 313. dan 2023. Do kraja godine ima 52 dana.

1799. – Napoleon Bonaparta zbacio Direktorijum i kao prvi konzul postao stvarni vladar Francuske.

1818. – Rođen ruski pisac Ivan Sergejevič Turgenjev, jedan od najznačajnijih predstavnika ruskog realizma, čija djela karakteriše izuzetna liričnost i stilsko majstorstvo. Prvi je ruski pisac čija su djela prodrla na Zapad, gdje je čitan s divljenjem i za života je uživao mnogo veći ugled u francuskim nego u ruskim književnim krugovima. Zanimao ga je tip „suvišnog čovjeka“ – plemića-intelektualca i tip „nihiliste“ – građanskog intelektualca, sukobljenog s konzervativizmom plemićke kulture. Predskazivao je revolucionarnu epohu u Rusiji. Djela: romani „Očevi i djeca“, „Plemićko gnijezdo“, „Rudin“, „Dim“, „Novina“, „Uoči novih dana“, pripovijetke „Proljećne vode“, „Asja“, „Lovčevi zapisi“, drama „Mjesec dana na selu“.

1835. – Rođen srpski kompozitor slovenačkog porijekla Davorin Jenko, autor srpske himne „Bože, pravde“, jedan od utemeljivača srpske muzičke kulture, član Srpske kraljevske akademije, horovođa i kapelnik Narodnog pozorišta u Beogradu. Komponovao je muziku za oko 90 „komada s pjevanjem“. Djela: opereta „Vračara“, uvertire „Kosovo“, „Srpkinja“, „Aleksandar“, „Đido“, „Milan“, fantazija „Prvo doba Srbije“, muzika za komade „Blago cara Radovana“, „Dobrila i Milenko“, „Dušan Silni“, „Miloš Obrenović“, „Seoba Srbalja“, „Pribisav i Božana“, „Za veru i slobodu“, „Mladost Dositejeva“, „Markova sablja“, „Proslavljanje kneza Mihaila“, „Knez Dobroslav“, „Izbiračica“, „Krvni mir“, „Merima“, „Divlji lovac“, „LJubavno pismo“, „Četiri miliona rubalja“, „Čestitam“, „Potera“, „Saćurica i šubara“, „Vuk Branković“, 110 horskih kompozicija, 15 crkvenih kompozicija, solo pjesme.

1841. – Umro Milovan Vidaković, prvi srpski pisac romana u novoj srpskoj književnosti, čija su djela bez veće književne vrijednosti, ali su imala široku čitalačku publiku, jer su budila nacionalno osjećanje i ljubav prema narodnoj prošlosti. Školovao se u Irigu, Segedinu, Novom Sadu i Temišvaru i bio profesor u Novom Sadu. Djela: romani „Velimir i Bosiljka“, „Usamljeni junoša“, „Kasija carica“, „LJubomir u Jelisiumu“, „Siloan i Milena“.

1887. – Osnovano prvo zanatlijsko društvo u Srbiji, a dva mjeseca potom je počeo da izlazi sedmičnik „Srpski zanatlija“.

1913. – Rođena američka filmska glumica austrijskog porijekla Hedvig Kisler, poznata kao Hedi Lamar, koja je u holivudskim filmovima, kao što su „Samson i Dalila“ i „Alžir“, igrala uloge fatalnih žena. Izazvala je 1933. senzaciju svlačenjem u filmu „Ekstaza“. Napisala je autobiografsku knjigu „Ekstaza i ja“.

1918. – U Berlinu su poslije generalnog štrajka radnici izašli na ulice, a vojnici poslati da ih zaustave pridružili su se pobuni protiv monarhije, dok je car Vilhelm Drugi abdicirao i pobjegao u Holandiju.

1937. – Umro britanski državnik DŽejms Remzi Mekdonald, jedan od osnivača Laburističke partije. Kao prvi laburista na tom položaju 1924. je postao premijer Velike Britanije, a vladu je potom predvodio i od 1929. do 1935.

1938. – NJemački nacisti su u „Kristalnoj noći“ otpočeli pogrom Jevreja, ubivši neutvrđen broj djece, žena i muškaraca i spalivši stotine sinagoga, više od 7.000 jevrejskih prodavnica i kuća. Iste večeri vođe Trećeg rajha su odlučile da u NJemačkoj istrijebe sve Jevreje.

1940. – Umro britanski državnik Artur Nevil Čembrlen, vođa Konzervativne stranke i premijer Velike Britanije od 1937. do 1940. U uzaludnom naporu da izbjegne vojni sukob s NJemačkom, potpisao je krajem 1938. kapitulantski Minhenski pakt s vođom Trećeg rajha Adolfom Hitlerom, što je omogućilo nacistima da 1939. raskomadaju Čehoslovačku.

1952. – Umro izraelski državnik i hemičar Haim Azrijel Vajcman, pronalazač sintetičkog acetona, prvi predsjednik Izraela od 1948. do smrti. Bio je direktor hemijske laboratorije Britanskog admiraliteta od 1916. do 1919, predsjednik Svjetske cionističke organizacije od 1920. do 1931. i Jevrejske agencije od 1929. do 1931. i od 1935. do 1946.

1953. – Umro velški pisac Dilen Marle Tomas, pjesnik snažnog retoričkog dara, svježih i preciznih slika i novih i uvjerljivih ritmova. Pisao je i priče i radio-drame. Djela: više zbirki pjesama, uključujući zbirku „Smrt i ulazi“, radio-dramu „Pod mliječnom šumom“, autobiografsku skicu „Portret umjetnika kao mladog psa“.

1963. – U japanskom rudniku uglja „Omuta“ od eksplozije gasa poginula 452 rudara, a istog dana je poginuo 161 putnik u sudaru teretnog voza s putničkim vozom koji je saobraćao prema Tokiju.

1970. – Umro francuski državnik Šarl de Gol, osnivač i prvi predsjednik Pete republike, koji je kao vođa pokreta „Slobodna Francuska“ u Drugom svjetskom ratu simbolizovao francuski otpor nacistima. Kad je maršal Anri Filip Peten formirao marionetsku vladu, De Gol je otišao u London, odakle je 18. juna 1940. pozvao Francuze na borbu protiv okupatora. Poslije rata je rukovodio privremenom vladom, a od 1947. do 1953. bio je predsjednik Francuske. Poslije alžirskog puča 1958. postao je premijer, a 1959. predsjednik Pete republike. Ograničio je vlast parlamenta, ojačao izvršnu vlast i prerogative šefa države. Uspio je da okonča rat u Alžiru. Politički se često razilazio sa saveznicima u NATO paktu, posebno sa SAD, u težnji da vrati uticaj Francuske u evropskim poslovima. Pošto nije dobio većinu na referendumu o regionalizaciji zemlje i ukidanju senata, 1969. se povukao s položaja. Djela: „Ratni memoari“ /tri toma/, „Memoari nade“ /dva toma/.

1971. – Predstavnici Kine prvi put se pojavili u UN.

1985. – Ruski velemajstor Gari Kasparov s 23 godine postao najmlađi svjetski prvak u istoriji šaha. U meču za titulu pobijedio je ruskog velemajstora Anatolija Karpova rezultatom 13:11.

1991. – Održan plebiscit srpskog naroda u BiH, na kojem se za ostajanje u Jugoslaviji izjasnila ogromna većina Srba – gotovo svi od 1,3 miliona.

1991. – Umro francuski pjevač i glumac italijanskog porijekla Iv Montan /Ivo Livi/, koji je svjetsku slavu postigao filmom „Nadnica za strah“. Ostali filmovi: „Vrata noći“, „Heroji su umorni“, „Vještice iz Salema“, „Veliki plavi put“, „Volite li Bramsa“, „Hajde da se volimo“, „Z“, „Priznanje“.

1993. – Hrvati su salvama topovskih granata oborili u Neretvu Stari most u Mostaru, sagrađen 1566. godine.

1995. – Predsjednik Rusije Boris Jeljcin stavio veto na zakon o jednostranom ukidanju sankcija Jugoslaviji, izglasan prethodnog mjeseca u oba doma ruskog parlamenta.

1995. – Predsjednik PLO Jaser Arafat prvi put posjetio Izrael, otišavši u porodičnu kuću četiri dana ranije ubijenog izraelskog premijera Jicaka Rabina, čijoj je udovici izrazio saučešće.

2004. – Američke snage prodrle u centar Faludže, poslije žestokih sukoba sa pobunjenicima u najnemirnijem iračkom gradu.

2007. – U višednevnim vremenskim nepogodama na Filipinima poginulo više od 800 osoba, a preko 750 vodi se kao nestalo.

2009. – Umro ruski fizičar i nobelovac Vitalij Ginzburg, koji je pedesetih godina 20. vijeka učestvovao u izradi sovjetske hidrogenske bombe, zbog čega je dobio Staljinovu nagradu.

Dešavanja u Bijeljini
Izvor: desavanjaubijeljini.com

Related